Zajmujesz się zakupami, HR lub administracją w dużej firmie produkcyjnej? Kierujesz zespołem w fabryce? Interesujesz się tematem organizacji posiłków dla pracowników? Mamy dla Ciebie prawdziwą gratkę. W dzisiejszym artykule zbieramy wszystkie najważniejsze przepisy BHP dotyczące posiłków i napojów w zakładzie pracy. Przeczytaj nasz artykuł, by poznać je bez konieczności zanurzania się w masie ustaw i paragrafów.
Posiłki regeneracyjne
Posiłki regeneracyjne, znane również jako posiłki profilaktyczne, to posiłki, które na mocy przepisów pracodawca musi zapewnić pracownikom wykonującym swoje obowiązki w trudnych warunkach. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów określa, że przysługują one wtedy, gdy:
- pracownicy wykonują zadania związane z wysiłkiem fizycznym powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2000 kcal (8374 kJ) u mężczyzn i 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet;
- pracownicy wykonują zadania związane z wysiłkiem fizycznym powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, a praca odbywa się w pomieszczeniach zamkniętych, gdzie ze względów technologicznych utrzymuje się temperatura poniżej 10 stopni Celsjusza lub gdzie wskaźnik obciążenia termicznego wynosi powyżej 25 stopni Celsjusza;
- pracownicy wykonują zadania związane z wysiłkiem fizycznym powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, a praca odbywa się na otwartej przestrzeni w okresie zimowym (1.11-31.03);
- praca odbywa się pod ziemią;
- pracownicy są zatrudnieni przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych.
Przepisy regulują również skład i kaloryczność posiłków regeneracyjnych. Posiłek profilaktyczny powinien mieć wartość ok. 1000 kcal i zawierać: 50-55% węglowodanów, 30-35% tłuszczów, 15% białka;
Napoje dla pracowników
Woda pitna w miejscu pracy
Regulacje prawne w zakresie BHP jasno mówią o tym, że pracodawca ma obowiązek zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia. Kwestię tę jednoznacznie określa § 112 rozporządzenia o ogólnych przepisach BHP. Nie ma tu znaczenia stanowisko, zakres wykonywanych obowiązków czy okres zatrudnienia. Nie istnieją konkretne przepisy, które ściśle regulują ilość wody pitnej zapewnianej pracownikowi w miejscu pracy, jednak należy tu kierować się wiedzą ogólną o zdrowiu człowieka. Przyjmuje się, że osoba dorosła powinna wypijać od 1,5 do 2 litrów dziennie i takie spożycie należy brać pod uwagę przy zapewnianiu wody pracownikom.
Napoje profilaktyczne
Osoby pracujące w trudnych warunkach powinny otrzymywać napoje profilaktyczne. Reguluje tę kwestię spomniane już rozporządzenie w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Zgodnie z nim pracodawca powinien zapewniać napoje pracownikom:
- w warunkach gorącego mikroklimatu charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C,
- w warunkach zimnego mikroklimatu charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
- podczas pracy na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej -10°C lub powyżej 25°C,
- przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, który powoduje w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
- na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C.
Pracodawca jest zatem zobowiązany zorganizować zimne napoje profilaktyczne w sytuacji, gdy temperatura na stanowisku pracy przekracza 28°C lub 25°C podczas pracy wykonywanej na zewnątrz. Napoje profilaktyczne powinny być dostosowane pod względem temperatury do warunków atmosferycznych, dostępne przez całą zmianę roboczą, a w przypadku, gdy wskaźnik obciążenia termicznego przekroczy 25°C, należy wzbogacić je o sole mineralne i witaminy.
Stołówka i jadalnia a przepisy BHP
Stołówka a jadalnia — czy to to samo?
W świetle praca stołówka i jadalnia dla pracowników nie są tożsamymi pojęciami. Stołówka to przede wszystkim pomieszczenie, gdzie posiłki są przygotowywane, wydawane pracownikom, a następnie przez nich spożywane. Pod pojęciem jadalni rozumie się pomieszczenie przeznaczone do przygotowywania posiłków.
Kiedy pracodawca musi zapewnić jadalnię dla pracowników?
Jadalnię (rozumianą jako miejsce do przygotowywania posiłków) musi zapewnić pracownikom zakład pracy, który zatrudnia więcej niż 20 pracowników na jednej zmianie (chyba że w firmie funkcjonują jedynie stanowiska biurowe — wówczas takiego obowiązku nie ma). Jeśli pracownicy danego zakładu mają podczas pracy styczność ze szkodliwymi czynnikami chemicznymi bądź promieniotwórczymi, zakaźnymi lub po prostu substancjami brudzącymi, to pracodawca zobowiązany jest zorganizować jadalnię, nawet wtedy, gdy zatrudnia mniej niż 20 osób.
Rodzaje jadalni w świetle przepisów bezpieczeństwa
Jadalnia typu I — do spożywania własnych posiłków
W pomieszczeniu do spożywania posiłków musi znajdować się co najmniej jedno miejsce siedzące i 1,1 m2 przestrzeni na każdą osobę zatrudnioną. Minimalna dopuszczalna powierzchnia jadalni to 8 m2.
Jadalnia typu II — do spożywania własnych posiłków i wydawania napojów
Przepisy zalecają, by taką jadalnię podzielić na dwie części. Należy wydzielić strefę do spożywania posiłków oraz odrębną część do wydawania napojów i zmywania naczyń.
Jadalnia typu III — jadalnia wyposażona w zaplecze do spożywania posiłków regeneracyjnych
Ten rodzaj jadalni również powinien być podzielony na dwie strefy — spożywania i przygotowywania jedzenia. Musi też zawierać dwa odrębne węzły sanitarne, jeden dla konsumentów, drugi pracowników jadalni wraz z szatnią dla nich. Jest to konieczne, by zachować należytą higienę przy przygotowywaniu posiłków. Co ważne, jeśli część pracowników firmy ma w trakcie wykonywania obowiązków służbowych kontakt z czynnikami promieniotwórczymi, szkodliwymi chemicznie lub brudzącymi, to pracodawca musi zapewnić im oddzielną jadalnię.
Wyposażenie jadalni
Co powinno znaleźć się w jadalni dla pracowników? Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w rozdziale 5. załącznika nr 3 do Rozporządzenia […] w sprawie ogólnych przepisów bhp. Urządzając jadalnię, trzeba zadbać nie tylko o miejsca siedzące dla załogi, ale również o zlewozmywaki. W każdej jadalni powinien znajdować się co najmniej jeden zlewozmywak na 20 miejsc siedzących. Niezbędne jest również urządzenie od podgrzewania posiłków, zamykane szafki, w których można przechować posiłek, oraz umywalka wyposażona w ręczniki lub suszarkę do rąk.
Jadalnia a przepisy przeciwpożarowe
Pamiętajmy, że przy urządzaniu jadalni należy też wziąć pod uwagę przepisy przeciwpożarowe, czyli konieczność:
- zapewnienia dwukrotnej wymiany powietrza w ciągu godziny,
- umieszczenia w zauważalnych miejscach informacji o zakazie palenia tytoniu,
- pomalowania ścian jadalni nienasiąkliwą farbą (najlepiej odporną na zabrudzenia),
- zorganizowania oświetlenia i ogrzewania pomieszczenia zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi oraz Polską Normą.
Przepisów regulujących kwestie posiłków dla pracowników w fabryce jest całkiem sporo. Trzeba pamiętać o odpowiednim urządzeniu stołówki, a także obowiązku zapewnienia wody oraz napojów i posiłków profilaktycznych. Mamy dla Ciebie dobrą wiadomość — tak naprawdę nie musisz brać na siebie organizacji stołówki ani posiłków pracowniczych. Na rynku istnieją rozwiązania, które mogą ułatwić Ci cały proces, a nawet pozwolą zaoszczędzić. Sprawdź Wirtualną Stołówkę Lunchspot i zacznij zapewniać swoim pracownikom pełnowartościowe, smaczne i atrakcyjne cenowo posiłki, a organizację i logistykę zostaw nam!